Fond Zavičajnog odeljenja predstavlja deo nacionalnog fonda za područje Jagodine. Čine ga publikacije koje se svojim sadržajem odnose na Jagodinu – građa nastala, objavljena ili štampana na teritoriji Jagodine nezavisno od rođenja stvaraoca i stvaralaštvo istaknutih, kulturnih i drugih javnih radnika koji su rođeni Jagodinci bez obzira gde sada žive i gde objavljuju svoje radove.
Zavičajno odeljenje vrši svojevrsnu funkciju informacionog sistema, omogućava istraživački rad, izučavanje svih vidova života, razvoja i stvaralaštva Jagodine i njene okoline. Nezamenjiv je izvor informacija za upoznavanje i proučavanje prošlosti Jagodine, za praćenje savremenog stvaralaštva, dugoročno planiranje razvoja, organizovanje izložbi, jubileja i drugih prigodnih manifestacija vezanih za Jagodinu, izradu monografija, izradu zavičajnih bibliografija, kao i popularisanje našeg grada i okoline.
Zavičajno odeljenje formirano je 2000. godine prema stručnim normativima i metodskom uputstvu za rad sa ovim specifičnim bibliotečkim materijalom. Broji oko 5.000 bibliografskih jedinica i ima 5 formiranih zbirki: najbrojniju zbirku monografskih publikacija, zbirku serijskih publikacija, zbirku neknjižnog bibliotečkog materijala, zbirku rukopisne građe i zbirku izdanja opštinskih organa, ustanova i službi. Kao posebna kolekcija čuvaju se i knjige koje je izdala naša biblioteka (ovde će verovatno biti link na izdavačku delatnost).
Sredstvima Ministarstva kulture Republike Srbije, a u sklopu projekta zaštite stare i retke knjige, zavičajne građe, njenog boljeg smeštaja i korišćenja izvršena je adaptacija prostora Zavičajnog odeljenja. Istovremeno je započeo proces digitalizacije kulturne baštine iz fonda Zavičajnog odeljenja. Digitalizovana zavičajna građa jagodinske biblioteke predstavljena je u sklopu Digitalne Narodne biblioteke Srbije kolekcijama „Zbirka knjiga“, „Jagodina na starim razglednicama“ i albumom fotografija „Jagodina nekada“.
Zavičajno odeljenje uskoro će svojim korisnicima ponuditi digitalizovane strane lokalnog lista „Novi put“, nedeljnika sa najstarijom i najdužom tradicijom informisanja u Pomoravskom okrugu. Izvršena je digitalizacija „Novog puta“ od prvog broja koji je objavljen 1945. godine do današnjeg vremena.
Usluge Zavičajnog odeljenja koriste se u prostorijama Narodne biblioteke.
STARA I RETKA KNJIGA
Organizacioni deo Zavičajnog odeljenja je i fond stare i retke knjige Biblioteke sa oko 1.900 bibliotečkih jedinica. Među njima je 13 spomenika kulture, 120 knjiga štampanih do kraja 19. veka , 890 retkih primeraka i 1.000 bibliofilskih izdanja.
Posebno se čuvaju vredne kolekcije knjiga Srpske književne zadruge, zatim Biblioteka srpskih i starih pisaca u izdanju „Narodne prosvete“ i zbirka izdanja Knjižarnice Gece Kona.
Najstarija knjiga koju Biblioteka poseduje je Žitije Petra Velikog Zaharije Orfelina (1772), a među najvrednijim su i Istorija različitih slovenskih naroda Jovana Rajića (1794) i Gramatika italijanska namenjena ilirskoj omladini autora Vićentija Ljuštine iz 1794. godine.
Stara i retka knjiga kao dobro od posebnog kulturnog i istorijskog značaja čuva se u svom izvornom obliku, pod posebnim uslovima. Koriste se samo njihove digitalizovane forme, budući da je kompletan fond stare i retke knjige digitalizovan.
Žitije Petra Velikog jedna je od najraskošnijih srpskih knjiga 18. veka. Prva je slovenska monografije o jednom ruskom caru. Istovremeno je i najobimnije delo srpske barokne istoriografije. Pisana je slavenosrpskim jezikom. Posebnu vrednost predstavlja njena grafička oprema koju je izradio sam Orfelin. Knjiga sadrži portret Petra Velikog, zatim veliki broj medalja sa njegovim likom, ali i ambleme sa motivima poznatih događaja toga doba. Tu su i slike ordenja carice Katarine i Aleksandra Nevskog, kao i nekoliko geografskih karata Nemačke, Holandije, Danske, Poljske, Švedske, Engleske i Francuske. Štampana je 1772. godine u Veneciji u štampariji Grka Dimitrija Teodosija. Primerak koji poseduje Biblioteka drugi je tom knjige i predstavlja drugi sačuvani primerak potpisanog izdanja u bivšoj Jugoslaviji.